KIẾN NGHỊ THÀNH LẬP VIỆN CAO CẤP
VỀ VẬT LÝ LÝ THUYẾT VÀ VẬT LÝ TÍNH TOÁN
TRONG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN VẬT LÝ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2011-2020
Dự thảo - 12-3-2013 - Gs Vs Nguyễn Văn Hiệu, Chủ tịch Danh dự Hội Vật lý Việt Nam...
Những đặc điểm của các Trung tâm xuất sắc (CoE) về khoa học tự nhiên ở các nước có khoa học công nghệ tiên tiến
Trong vòng năm thập kỉ vừa qua, các Trung tâm xuất sắc về khoa học và công nghệ đã lần lượt hình thành ở các nước có khoa học và công nghệ tiên tiến, đến nay hợp thành một hệ thống đơn vị nghiên cứu, triển khai ứng dụng khoa học và công nghệ rất đa dạng: đa dạng về loại hình và cơ chế hoạt động, đa dạng về cơ cấu tổ chức. Xét về mặt loại hình và cơ chế hoạt động nghiên cứu và triển khai ứng dụng, có thể sắp xếp các Trung tâm xuất sắc theo 6 loại hình sau đây:...
- Cơ quan nghiên cứu khoa học công nghệ đơn ngành,
- Cơ quan nghiên cứu khoa học công nghệ đa ngành,
- Cơ quan nghiên cứu khoa học công nghệ sử dụng thiết bị độc đáo cực lớn,
- Trường đại học xuất sắc,
- Cơ quan nghiên cứu triển khai khoa học công nghệ do các doanh nghiệp và nhà nước đồng tài trợ,
- Cơ quan nghiên cứu triển khai khoa học công nghệ của doanh nghiệp.
Xét về mặt cơ cấu tổ chức, có 2 loại: hoặc là cơ quan nghiên cứu triển khai hoạt động tại một địa phương xác định, hoặc là một mạng lưới các cơ quan nghiên cứu triển khai có nhiều địa điểm hoạt động. Những thí dụ cụ thể về 6 loại hình và 2 loại cơ cấu tổ chức nói trên đã được trình bầy trong báo cáo tại phiên họp toàn thể chiều ngày 12-11-2010 của Hội nghị Vật lý toàn quốc lần thứ VII.
Trong số các Trung tâm xuất sắc rất đa dạng đang hoạt động trên thế giới có một dạng Trung tâm xuất sắc có thể được xem là một mô hình thích hợp để học tập, rút kinh nghiệm và vận dụng vào việc xây dựng Trung tâm xuất sắc về Vật lý Lý thuyết và Vật lý Tính toán IASTCP ở nước ta. Đó là các Trung tâm xuất sắc nghiên cứu cơ bản trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên ở các nước tiên tiến, có đặc điểm sau đây:
1. Tính xuất sắc về khoa học
Tính xuất sắc về khoa học được thể hiện ở các tiêu chí sau đây:
- Nghiên cứu theo một số hướng khoa học hiện đại có chọn lọc và đứng hàng đầu trên thế giới theo các hướng đó,
- Người đứng đầu về khoa học và những thành viên của CoE là những nhà khoa học xuất sắc, các thành viên trong mỗi nhóm khoa học của CoE cùng nghiên cứu chung các vấn đề thuộc hướng khoa học của nhóm,
- Có cơ sở vật chất kĩ thuật hiện đại đáp ứng các yêu cầu nghiên cứu,
- Có kế hoạch nghiên cứu nhằm đạt được các kết quả khoa học xuất sắc được đánh giá theo các tiêu chí chung trên thế giới.
2. Quyền tự chủ cao trong hoạt động khoa học
Tính tự chủ cao của CoE được thể hiện ở quyền hạn của Hội đồng Quản trị của CoE tự quyết định về toàn bộ các hoạt động của CoE, trong đó có việc phân bổ kinh phí cho từng lĩnh vực hoạt động. Hội đồng Quản trị của CoE chịu trách nhiệm trước nhà nước và các nhà tài trợ về việc đánh giá khách quan hiệu quả hoạt động của CoE.
3. Là một tổ chức mở và các thành viên đều có thời hạn
Tất cả mọi người đều làm việc trong CoE có thời hạn tối đa 3 năm. Việc tiếp tục được mời làm việc thời hạn tiếp theo phụ thuộc kết quả làm việc trong thời hạn vừa kết thúc, nhưng tổng cộng không quá 6 năm liên tiếp.
Ngoài số nhà khoa học làm việc dài hạn nói trên, hàng năm CoE có khoản kinh phí đáng kể để mời các nhà khoa học ngoài Viện đến tham gia nghiên cứu ngắn hạn.
4. Tính quốc tế
CoE có Hội đồng khoa học tư vấn quốc tế gồm các thành viên là các nhà khoa học quốc tế có uy tín thuộc lĩnh vực khoa học của CoE. Hàng năm CoE mời nhiều nhà khoa học quốc tế có trình độ cao đến tham gia nghiên cứu ngắn hạn và dài hạn, thường xuyên đứng ra tổ chức các Hội nghị khoa học quốc tế, các lớp chuyên đề (schools) quốc tế.
5. Nghĩa vụ đào tạo
CoE có các chương trình đào tạo Thạc sĩ, có kinh phí tiếp nhận các nghiên cứu sinh để đào tạo bậc Tiến sĩ (Ph.D) và các thực tập sinh hậu Tiến sĩ (Postdoc.).
6. Được đánh giá minh bạch
Thành tích hoạt động của CoE trong từng thời kì được đánh giá công khai, minh bạch bởi Hội đồng đánh giá gồm những nhà khoa học không trực tiếp tham gia nghiên cứu trong CoE. Những kết luận đánh giá là cơ sở để các nhà tài trợ quyết định tiếp tục cấp kinh phí cho hoạt động của CoE.
Những đặc điểm của các Trung tâm xuất sắc (CoE) về khoa học tự nhiên ở các nước có khoa học công nghệ tiên tiến
Trong vòng năm thập kỉ vừa qua, các Trung tâm xuất sắc về khoa học và công nghệ đã lần lượt hình thành ở các nước có khoa học và công nghệ tiên tiến, đến nay hợp thành một hệ thống đơn vị nghiên cứu, triển khai ứng dụng khoa học và công nghệ rất đa dạng: đa dạng về loại hình và cơ chế hoạt động, đa dạng về cơ cấu tổ chức. Xét về mặt loại hình và cơ chế hoạt động nghiên cứu và triển khai ứng dụng, có thể sắp xếp các Trung tâm xuất sắc theo 6 loại hình sau đây:...
- Cơ quan nghiên cứu khoa học công nghệ đơn ngành,
- Cơ quan nghiên cứu khoa học công nghệ đa ngành,
- Cơ quan nghiên cứu khoa học công nghệ sử dụng thiết bị độc đáo cực lớn,
- Trường đại học xuất sắc,
- Cơ quan nghiên cứu triển khai khoa học công nghệ do các doanh nghiệp và nhà nước đồng tài trợ,
- Cơ quan nghiên cứu triển khai khoa học công nghệ của doanh nghiệp.
Xét về mặt cơ cấu tổ chức, có 2 loại: hoặc là cơ quan nghiên cứu triển khai hoạt động tại một địa phương xác định, hoặc là một mạng lưới các cơ quan nghiên cứu triển khai có nhiều địa điểm hoạt động. Những thí dụ cụ thể về 6 loại hình và 2 loại cơ cấu tổ chức nói trên đã được trình bầy trong báo cáo tại phiên họp toàn thể chiều ngày 12-11-2010 của Hội nghị Vật lý toàn quốc lần thứ VII.
Trong số các Trung tâm xuất sắc rất đa dạng đang hoạt động trên thế giới có một dạng Trung tâm xuất sắc có thể được xem là một mô hình thích hợp để học tập, rút kinh nghiệm và vận dụng vào việc xây dựng Trung tâm xuất sắc về Vật lý Lý thuyết và Vật lý Tính toán IASTCP ở nước ta. Đó là các Trung tâm xuất sắc nghiên cứu cơ bản trong các lĩnh vực khoa học tự nhiên ở các nước tiên tiến, có đặc điểm sau đây:
1. Tính xuất sắc về khoa học
Tính xuất sắc về khoa học được thể hiện ở các tiêu chí sau đây:
- Nghiên cứu theo một số hướng khoa học hiện đại có chọn lọc và đứng hàng đầu trên thế giới theo các hướng đó,
- Người đứng đầu về khoa học và những thành viên của CoE là những nhà khoa học xuất sắc, các thành viên trong mỗi nhóm khoa học của CoE cùng nghiên cứu chung các vấn đề thuộc hướng khoa học của nhóm,
- Có cơ sở vật chất kĩ thuật hiện đại đáp ứng các yêu cầu nghiên cứu,
- Có kế hoạch nghiên cứu nhằm đạt được các kết quả khoa học xuất sắc được đánh giá theo các tiêu chí chung trên thế giới.
2. Quyền tự chủ cao trong hoạt động khoa học
Tính tự chủ cao của CoE được thể hiện ở quyền hạn của Hội đồng Quản trị của CoE tự quyết định về toàn bộ các hoạt động của CoE, trong đó có việc phân bổ kinh phí cho từng lĩnh vực hoạt động. Hội đồng Quản trị của CoE chịu trách nhiệm trước nhà nước và các nhà tài trợ về việc đánh giá khách quan hiệu quả hoạt động của CoE.
3. Là một tổ chức mở và các thành viên đều có thời hạn
Tất cả mọi người đều làm việc trong CoE có thời hạn tối đa 3 năm. Việc tiếp tục được mời làm việc thời hạn tiếp theo phụ thuộc kết quả làm việc trong thời hạn vừa kết thúc, nhưng tổng cộng không quá 6 năm liên tiếp.
Ngoài số nhà khoa học làm việc dài hạn nói trên, hàng năm CoE có khoản kinh phí đáng kể để mời các nhà khoa học ngoài Viện đến tham gia nghiên cứu ngắn hạn.
4. Tính quốc tế
CoE có Hội đồng khoa học tư vấn quốc tế gồm các thành viên là các nhà khoa học quốc tế có uy tín thuộc lĩnh vực khoa học của CoE. Hàng năm CoE mời nhiều nhà khoa học quốc tế có trình độ cao đến tham gia nghiên cứu ngắn hạn và dài hạn, thường xuyên đứng ra tổ chức các Hội nghị khoa học quốc tế, các lớp chuyên đề (schools) quốc tế.
5. Nghĩa vụ đào tạo
CoE có các chương trình đào tạo Thạc sĩ, có kinh phí tiếp nhận các nghiên cứu sinh để đào tạo bậc Tiến sĩ (Ph.D) và các thực tập sinh hậu Tiến sĩ (Postdoc.).
6. Được đánh giá minh bạch
Thành tích hoạt động của CoE trong từng thời kì được đánh giá công khai, minh bạch bởi Hội đồng đánh giá gồm những nhà khoa học không trực tiếp tham gia nghiên cứu trong CoE. Những kết luận đánh giá là cơ sở để các nhà tài trợ quyết định tiếp tục cấp kinh phí cho hoạt động của CoE.
